mijn kijk op

Mijn visie op de imperfectie van de democratie

Democratie grijpt als woord terug op de oude Griekse democratie uit de gloriedagen van de stad Athene. Deze vorm van democratie heeft echter weinig meer te maken met onze huidige vorm, waarbij ik wil beargumenteren dat onze vorm van democratie lering kan trekken uit deze oude vorm; een kleine aanpassing kan onze vorm van democratie bestand maken tegen de krachten die het wellicht ooit ten onder zouden brengen.

Democratie

Democratie staat voor velen synoniem aan de westerse waarden en normen. Voor het woord grijpen we echter terug op een periode uit de Griekse, of liever Atheense, geschiedenis. Juist uit dit Grieks is het woord democratie ook ontstaan. Demos (volk) krateo (heersen) betekend dan ook niet meer dan volksheerschappij. Dit impliceert dat het volk het voor het zeggen heeft binnen een democratie.

Atheense democratie

Hoe was die oude Griekse democratie waar wij zo graag op teruggrijpen voor de verklaring van ons hedendaagse bestuursstelsel dan geregeld? Leek dit enigszins op onze huidige democratie? Het antwoord is dat dit totaal niet lijkt op wat wij nu verstaan onder democratie. Een oude Atheense stedeling zou onze vorm van democratie zelfs totaal niet willen vergelijken met zijn eigen directe democratie. De oude Atheense democratie was namelijk gebaseerd op het principe van directe volksraadpleging. Het volk, min de vrouwen, slaven, kinderen en niet-Atheners, kwam bij elkaar om samen te beslissen wat de richting van de stad zou gaan worden. Iedereen had het recht om te spreken, echter kon natuurlijk niet iedereen even goed spreken. Hiertoe waren enkele beroepssprekers actief, die tegen betaling een bepaalde mening konden verkondigen met een dusdanige eloquentie dat hier een normaal burger niet tegenop kon. Deze beroepssprekers waren echter geen onbekende gezichten voor de Atheners; men zag ze de immers om de zoveel tijd tegengestelde meningen vertegenwoordigen. Zo kon een beroepsspreker de ene dag tegen een oorlog zijn, om er de volgende dag voor te zijn; afhankelijk van de persoon die hem betaalde om een mening te verkondigen.

Verschillen tussen democratieën

Is deze Atheense democratie misschien niet gewoon primitiever dan de onze? Wij stemmen immers op partijen met bepaalde meningen, zodat zij deze voor ons kunnen regelen. Dit doen ze als beroep, dus dit zou impliceren dat deze personen beter een land kunnen leiden dan de Atheners uit de oudheid, die geen verstand hadden van het leiden van een land.

Om hier een antwoord op te kunnen geven is het noodzakelijk om te weten of onze volksvertegenwoordigers inderdaad de juiste kennis en kunde bezitten om een land te kunnen leiden; op grond van ervaring kunnen we hier redelijk bevestigend op antwoorden. De meeste volksvertegenwoordigers hebben de juiste ervaringen opgedaan in gemeenten en provincies; men kan het oneens zijn over bepaalde opvattingen, maar niet over de opgedane ervaring.

Zijn de volksvertegenwoordigers tezamen ook competent om een land te leiden? Hier zou ontkennend geantwoord kunnen worden. Is een compromis tussen verschillende partijen wel ideaal voor het land? Zijn regelingen die investeringen moeten stimuleren wel effectief, als ze bij de volgende verkiezingen weer ingetrokken worden? Dit zijn slechts enkele vragen die opkomen bij de geschiktheid van onze huidige democratie. De belangrijkste wordt echter snel vergeten, een vraag die echter aan de wortel van ons huidig systeem knaagt.

Rijden zonder rijbewijs

Politieke partijen moeten stemmen vergaren om te kunnen overleven; aangezien een organisatie sowieso wil kunnen overleven, zullen partijen dus zoveel mogelijk stemmen proberen te vergaren. Nu zijn hier een aantal oplossingen voor; men kan een oplossing voor een probleem verzinnen die enige verdieping in de materie vereist; weliswaar misschien de beste oplossing, maar lastig uit te leggen, of men kan een oplossing geven die direct aan de intuïtie van het volk appelleert. Een simpele oplossing, maar niet de beste oplossing. Welke oplossing zou de meeste stemmen vergaren? In het oude Athene misschien de eerste; in onze huidige democratie de tweede. Waarom?

Waar men vroeger de toespraken van de verschillende sprekers moest bijwonen om te mogen stemmen, hoeft men tegenwoordig niet meer te luisteren naar politieke partijen om te mogen stemmen. Waar een Athener nog verplicht moest luisteren naar alle ideeën die werden gepostuleerd en uitgelegd, hoeft een Nederlander slechts zijn stem uit te brengen op basis van enkele one-liners die men in de telegraaf heeft gelezen (of soms niet eens dat!). De huidige democratie heeft als grondige tekortkoming het gebrek aan verplichting tot verdieping voordat men het recht vergaart om te mogen meebeslissen; een zeer gevaarlijke situatie. Men laat niemand rijden die de verkeersregels niet beheerst; echter men laat diezelfde persoon wel meebeslissen over het land, en het leven van de personen in dat land, zonder enige kennis hierover.

Aanpassing huidige democratie

Zijn er oplossingen voor deze grondige tekortkoming? Ja, die zijn er. Een directe democratie is bijvoorbeeld een optie; een vorm die meer richting de Atheense democratie gaat dan de huidige democratie (Okiva Orr-Politics without Politicians heeft hier een antwoord op) of een vorm van democratie waarvoor, net als een rijbewijs, een toets moet worden afgelegd over de kennis met betrekking tot de politiek of de gemaakte keuze. Natuurlijk zijn er op het eerste oog nadelen; zo is degene die de toets maakt in de positie om politieke sturing te geven. Echter zijn hier voldoende oplossingen voor te verzinnen, bijvoorbeeld een toets gebaseerd op een vast aantal vragen per verkiezingsprogramma die iedere partij moet aanleveren (multiple choice) voor iedere toets.