mijn kijk op

Hoe ontstaat narcisme?

Is pathologisch narcisme de uitkomst van erfelijke eigenschappen - of het trieste resultaat van misbruik of een trauma? Of, is het de samenloop van omstandigheden waardoor narcisme ontstaat? De narcistische persoonlijkheidsstoornis is een uiterst complex gedrag. Er zijn veel theorieën over NPS en er is heel wat verwarring. Veel bestaande theorieën zijn onvolledig, onjuist en men is het nog lang niet met elkaar eens. Socio-biologen beweren dat narcisme natuurlijk is voor iedereen, omdat eigenliefde natuurlijk is. Dat is de reden waarom alle kinderen narcistisch zijn. In de volwassenheid, worden ze minder narcistisch omdat hun onzekerheid afneemt door concrete resultaten en successen. Een zekere mate van gezonde eigenliefde blijft in de volwassenheid. Het is wanneer narcisme bij volwassenen buitensporig is dat psychologen vinden dat het een teken van een pathologie is - die van de narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS).

Waarom zijn mensen narcistisch?

Er zijn verschillende kampen in het denken over wat narcisme veroorzaakt. Het eerste kamp denkt dat het kind is geïdealiseerd en niet verantwoordelijk is gehouden voor zijn daden.

Het tweede kamp denkt anders over de oorzaken van narcisme en benadrukt dat narcisme niet altijd het resultaat is van verwend zijn in de kindertijd. Narcisme treedt ook vaak op als een defensieve reactie op trauma's, misbruik of verwaarlozing. Dit creëert problemen op het gebied van bevestiging, hechting en de groei van een gezond gevoel van eigenwaarde.

Het laatste kamp neemt aan dat de narcist geboren is met de genen om narcistisch afweer te ontwikkelen. NPS is een ontregelde persoonlijkheidsstoornis en zelfs de meest fervente voorstander van de genetica zal de ontwikkeling van de gehele persoonlijkheid niet toe schrijven aan alleen de genen.

Disfunctionele jeugd?

Narcistische persoonlijkheidsstoornissen worden volgens veel deskundigen mede veroorzaakt door een disfunctionele jeugd. De ouders van een narcist, verwenden het kind of misbruikten het. Zo kan een kind zich ontwikkelen tot een narcistische persoonlijkheid. Er zijn echter ook studies waaruit blijkt dat narcisten afkomstig zijn uit goede, normale gezinnen.

Trauma?

Sigmund Freud begon bij een drift als oorzaak, Melanie Klein nam vooral de fobie als bron. Tegenwoordig ziet men een trauma vaak als rechtstreekse oorzaak. Het is de reactie van het kind op het trauma, die het narcisme in gang zet. Het kind heeft hierin een keus, zij het dat deze keus niet bewust gemaakt wordt. De keuze van het jonge kind kan een vorm van noodzakelijke verdediging zijn, van overleven. Daarna kan er veel mis gaan.

Hoe ontwikkelt narcisme zich verder?

Wanneer kinderen besluiten dat de wereld en de mensen erin, slecht zijn en dat alleen zij goed zijn, krijgen ze een scheef beeld van het leven. Zij zien de hele wereld alsof alles om hen draait. Ze zien anderen als objecten om hun behoeften te bevredigen. Narcisme en relaties zijn daardoor meestal lastig, zo niet onmogelijk.

Overleven

De crux van het narcisme is dat het jonge kind op een trauma reageert door onbewust nee! te zeggen tegen het leven. In die zin is narcisme en een vroegkinderlijke depressie hetzelfde. Het kind doet dit als reactie, om te overleven. Maar om te overleven moet een kind wel iets van relatie aangaan met zijn omgeving. Daarom sluit niet het gehele ego zich af, maar een deel ervan, het diepste ik. Het andere deel gaat relaties aan met mensen, maar afgesneden van het diepere ik, dus niet echt, niet authentiek, niet autonoom, onecht, als façade.

Gesplitst ego

Het ego is dus gesplitst in het ik, het ware verborgen ik en het zelf, het mooie maar illusoire beeld. De buitenkant, de façade van het grandioze ik, moet dus in stand gehouden worden. Omdat deze onecht is, is voortdurend bevestiging nodig door anderen.

Ideaal zelfbeeld

Mensen met NPS identificeren zichzelf met hun geïdealiseerde zelfbeeld. Tegelijkertijd zullen ze de onacceptabele eigenschappen ontkennen door ze op anderen te projecteren. Het gevolg is dat er geen ruimte is voor de gevoelens als; angsten, verdriet, onzekerheid, teleurstelling maar ook woede en agressie worden niet voldoende gecultiveerd. Ze worden, door de narcistische persoon, gezien als tegenwerking van de buitenwereld. Het zijn gevoelens, aanvallen van buitenaf. Daartegen moet worden opgetreden. Er ontstaat als het ware een pantser om het 'ware zelf' heen. Dat (narcistische) pantser wordt de buitenkant die iedereen kent en waardeert. De persoon raakt het contact met zijn werkelijke zelf kwijt!

Hoe blijft narcisme in stand?

Het in stand houden van een dergelijk pantser kost veel energie. Bovendien moet de persoon kunnen beschikken over bepaalde capaciteiten. De persoon moet in staat zijn razendsnel en met grote accuratesse in te schatten wat in elke situatie van hem verwacht wordt. Het werkelijke-zelf leert niet van zijn ervaringen. Men verliest het contact met het werkelijke-zelf. Bedreigingen worden door het pantser afgeweerd. Dit gebeurt op een primitieve manier. Het ligt altijd aan anderen, zwart-wit denken, devalueren etc. Het valse-zelf heeft niemand nodig en kan alles zelf wel.

Narcisten zijn voortdurend bezig met:

• hun imago;
• het geven van kritiek op anderen;
• hoe enorm goed ze in hun werk zijn;
• zelf-destructief en destructief gedrag;
• het creëren van een vals wereldbeeld;
• de liefde te kopen;
• hun conflicten, liegen en bedriegen;
• hun successen, en hoeveel mensen daar wel niet van profiteren;
• hun seks, alcohol of andere verslavingsproblemen
• het gebruiken van onethische manipulatie technieken;
• het spelen van psychische spelletjes
• het creëren van emotionele verwarring
• het afgunstig zijn op anderen;
• hoe onaantastbaar en machtig ze zijn;
• hoe ze hun sluwheid kunnen inzetten om anderen te gebruiken
• hoe getalenteerd en geniaal ze zijn;
• hoe ontzettend belangrijk hun werk is;
• hoe super dankbaar je moet zijn voor hun gunsten;
• hoe vanzelfsprekend het is dat ze een speciale behandeling krijgen;

In feite, is de narcistische persoonlijkheidsstoornis meer dan een mentale ziekte. Wat begint met de ervaringen uit de kindertijd, is nu met vrije wil nog steeds van kracht. NPS is een morele stoornis, omdat het immoreel is om te liegen en te gebruiken, te exploiteren, schuld, pijn en verdriet bij anderen te veroorzaken. Meer hierover lees je in: Hoe gaat een narcist te werk?

Lees verder

• Narcisme kenmerken
• Kan een narcist veranderen?
• Herstellen van narcistisch misbruik
• Wat is een 'narcistische woede'?
• Narcisme in relaties